Het moest een keer gebeuren, de vraag was alleen wanneer en waar. Ooit zou ik dat lied weer horen en het moment weer herbeleven. De woorden zouden me overvallen en weer raken, zoveel was zeker.

Na 14 jaar was het moment vanmiddag daar. Ik zat goed en wel in de auto, stemde af op Radio 1 en voelde mijn nekharen overeind komen. Ik wist het meteen: dit is ‘m.
Terwijl ik de muziek en de woorden in me opnam, zag ik mijn vader weer in de stoel zitten. Het magere lijf. De holle ogen waaruit berusting spreekt. Naast me mijn moeder met een machteloze blik. De strijd is gestreden. Ze hebben de muziek uitgezocht voor de begrafenis. Robert Long. Vanwege zijn prachtige teksten en stem. Ze zijn samen nog naar zijn laatste theatervoorstelling geweest. En op zijn laatste cd staat één lied dat alles zegt over de situatie waarin ze nu zijn beland. Het Laatste Jaar. Ik vraag of ik het mag horen. En zo zitten we – enkele weken voor mijn vaders dood, met z’n drieën in de woonkamer. We zwijgen en luisteren.

“Dit is het laatste jaar van jou en mij.
De koek is op, jij weet het en ik weet het.
We zochten en we vochten, maar toch sleet het.
Het is uitgewoed, en doodgebloed, voorgoed…
Voorgoed voorbij
De regen huilt z’n opgekropte tranen,
Dit is het laatste jaar van jou en mij
De herfst blaast het blad van de platanen
We zien de zomer sterven allebei
Daar staan we in het schrille najaarslicht
We pakken onze spullen en vertrekken
Ik kijk nog één keer naar de lege plekken
en trek de deur definitief achter ons dicht.”

Veertien jaar na dato beleefde ik vanmiddag zijn begrafenis opnieuw. Niet meer met de emotie van toen, maar met een mengeling van melancholie en berusting. Al die jaren stond er bij mij boven op zolder een doos met daarin de muziek van mijn vaders uitvaartdienst. ‘Het Laatste Jaar’ van Robert Long, op cd gebrand. Ik heb ‘m nooit meer geopend omdat ik ergens wel wist dat de confrontatie vanzelf wel een keer zou komen. Vandaag was dat moment.

Gebogen
over de rand van het bed,
staat een oude man
zijn pijn te verbijten
Hij koelt haar voorhoofd
met een vochtige doek
en vertelt door zijn tranen heen
hoe hij haar voor het eerst zag
dansen in de zomerzon
Ze spraken met hun ogen
en hun lijven
Ze zouden altijd bij elkaar blijven

Hij wil haar nog zoveel vragen,
daar in de hoek van de kamer
Ze ligt er hele dagen
En hij staat naast haar
Met de vochtige doek
die haar troost en verkoeling geeft
veegt hij zijn tranen af
Hij streelt haar wang
minutenlang
kust haar met alles wat hij heeft
Zijn liefste en mooiste danseres
Doorleefd

Die zondagmorgen waren de tranen op. De jonge kunstenaar wist dat het zover was. Vandaag ging hij sterven.
O jawel, hij had gestreden. Maanden had hij gevochten. Tegen de gedachten die als een pingpongbal door zijn hoofd bleven stuiteren. Elke ochtend als hij wakker werd, was er maar één doel: overleven tot de nacht, als het leven de dood het dichtst benadert.
De kunstenaar kon zijn psychoanalyse dromen. Hij was hoogbegaafd. Hypersensitief. En extreem creatief. Een levensgevaarlijke cocktail die hem als kind al parten speelde en hem cynisch maakte. Zijn genetisch materiaal was niet volmaakt, maar hij moest het er mee doen. Tijd voor zelfmedelijden was er niet. Het hele gezin liep op een dun koord en had zijn hulp nodig. Het kind werd te snel volwassen. Een vrije geest, gezegend met talent, maar ook met een rugzak die zijn pas vertraagde.

Zo regen de jaren zich aaneen. Tot dat weekend waarin alles samenkwam. De hele vrijdag en zaterdag had hij gehuild. Om zijn leven dat aan flarden lag. Hij was op. Kapot geredeneerd. De medicijnen deden niet wat was beloofd. De bijwerkingen dreven hem tot waanzin.
Hij wilde stabiel en vrij zijn. Tot grote hoogte stijgen. Zich binden aan een vrouw. Rust vinden in gezelschap. Zijn familie helpen. Gewoon gelukkig zijn. Het was te veel, te gecompliceerd. Er was amper geld om de huur te betalen.
Die zondagmorgen kwam het onvermijdelijke. De allesoverheersende, misselijkmakende overtuiging dat hij zijn leven ging beëindigen. Nog nooit was hij zo bang geweest en tegelijk was er geen weg terug. Er viel niets meer te kiezen. Hij schreef zijn afscheidsbrief, bevestigde het touw en sloot de deur. Whisky en Coebergh moesten het laatste zetje geven. Nog voordat hij de ladder bereikte, zakte hij in elkaar. Die avond werd hij gevonden. Hij had zich bijna doodgedronken.

De jonge kunstenaar geeft het leven nu een nieuwe kans. Hij verkoopt tekeningen, praat weer met grootse gebaren en maakt plannen. Het herstel is nog broos en biedt geen garantie, beseft hij zelf maar al te goed. Onder de oppervlakte zit een diepe laag die voorzichtig afgeschraapt moet worden. Het wordt een lange weg waarop hij zichzelf nog vaak zal tegenkomen. In de verte tussen de wolken gloort de top. Ooit hoopt de kunstenaar daar te staan. Helemaal boven, de rugzak leeg. Definitief uit de schaduw van die zondagmorgen.

Tussen de voorbijdrijvende schaapjeswolken schittert de zon op het water. Ik zit onderuitgezakt op een bankje met mijn voeten in het mulle zand en knijp met m’n ogen om het vizier op scherp te krijgen. De zandvlakte is leeg. In de verte drijven twee kinderen op een vlot. De jongen is de kapitein. Hij trekt aan een touw om het bootje van boomstammen naar de overkant te leiden. Het meisje is de passagier. Ze ligt languit, met de handen onder haar hoofd en laat zich varen. Ik hoor ze praten, maar het waait net te hard om hun woorden te kunnen vangen.

Omdat ik het zand voel branden, graaf ik mijn voeten nog wat dieper in. Het vlot is halverwege. Lachsalvo’s echoën over het water. De kapitein en zijn enige passagier maken een vlekkeloze oversteek tot dusver. Ik zak nog wat verder onderuit en voel mijn oogleden zwaarder worden. Hoe graag ik ook wil blijven kijken; het felle zonlicht op het witte zand wordt me te machtig.

Ik ben vertrokken, een paar minuten hooguit. Als ik uit mijn roes ontwaak en mijn blik weer scherp heb gesteld, zie ik dat de kapitein en zijn passagier veilig de overkant hebben bereikt. Langs de oever geven ze een nieuwe dimensie aan hun spel. Het meisje sleept met emmers water, de jongen gooit ze uit over het zand en legt uit hoe de stuwdam eruit komt te zien.
Ik volg hun bewegingen en voel het geluk door mijn aderen stromen. Het intense gevoel dat een mens kan overvallen wanneer alles op z’n plaats valt. Zon, zand, water en een diep besef dat er niets meer te wensen valt. Die twee kinderen voor me zijn van mij.

Het is al dagen hetzelfde lied
Je bent er en je bent er niet
Ik lach en laat een traan
Ik hou je vast en laat je gaan

Zo gaat het elke dag

Ik vang aan en ik stop
Ik val en krabbel op
Ik win en ik verlies
Ik ontdooi en ik bevries
Ik heel en ik knik
Ik adem en ik stik

Zo gaat het elke dag,
Zoals in dit gedicht,
Het gaat van donker naar licht
Dan opgelucht, dan verdoofd
Het is een chaos in mijn hoofd
Ik zie je en ik zie je niet
Ik heb je en ik heb je niet

En toch voel ik je overal

 

 

 

Kijk ze eens zitten in het hoge gras,
in de diepe herfst van het leven
Met één been al in de winter
Broos van lijf en leden
Maar in hun hoofden zomert het nog

Ze hebben alles meegemaakt
Alles gegeven
Alles doorstaan
De liefde is gebleven
Wie kan hen nu nog wat maken?

Ze drinken koffie uit een thermoskan
En kijken naar de boten die voorbijglijden
Hij streelt haar hand,
Zij kroelt door zijn grijze haren
Ze besluiten elkaar een kusje te geven